Gierkówka to już historia. Wielu wciąż pamięta tę drogę

18 grudnia 2023

Gierkówka była ogromną inwestycją drogową czasów PRL. Przybliżamy odrobinę historii na temat drogi nazywanej „matką polskich autostrad”.

Otwarcie dwupasmowej drogi szybkiego ruchu w latach 70. było bez wątpienia wielkim wydarzeniem, które nadal pamięta wielu starszych kierowców. Tak zwana gierkówka, bo tak potocznie nazywano tę drogę, swoje zadanie spełniała przez dziesięciolecia – ze wzlotami i upadkami. Dopiero względnie niedawno na dobre odeszła ona do historii poprzez udostępnienie kierowcom współczesnych tras szybkiego ruchu, łączących miasta skomunikowane kiedyś przez gierkówkę. Cofnijmy się trochę w czasie i zobaczmy, kiedy powstała gierkówka i poznajmy najciekawsze fakty związane z jej budową.

Gierkówka. Co to za droga?

Gierkówka (lub też trasa katowicka) to potoczna nazwa drogi szybkiego ruchu (według ówczesnych standardów) łączącej Warszawę z Katowicami. Swój przydomek zawdzięcza I sekretarzowi Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej – Edwardowi Gierkowi. Miał on w szczególny sposób przyczynić się do budowy tej drogi, gdyż wpisywała się w jego plan modernizacji polskiej gospodarki, obejmujący m.in. zakup licencji na produkcję Polskiego Fiata 126p oraz budowę dróg szybkiego ruchu i autostrad. Według założeń władz PRL miało wówczas powstać 3000 km tego typu dróg, w pierwszej kolejności łączących Gliwice z Krakowem oraz Warszawę z Katowicami (przez Łódź). Jako pierwszy wystartował ten drugi wariant. Nie brakowało głosów, że nowoczesna trasa miała skrócić czas podróży I sekretarza ze Śląska do Warszawy.

Którędy biegła trasa katowicka?

Finalnie nowa trasa szybkiego ruchu ominęła jednak Łódź i poprowadziła kierowców przez Piotrków Trybunalski i Częstochowę. Ostatecznie zrezygnowano z wizji wybudowania jej według standardów autostrady i zdecydowano się dobudować do istniejącej drogi Warszawa-Katowice drugą jezdnię. Zupełnie nowym śladem droga przebiegła jedynie na odcinku Piotrków Trybunalski-Częstochowa. Zaprojektowano go co prawda jako autostradę (z łagodnymi łukami i omijaniem miejscowości leżących przy drodze), lecz i na nim znajdowały się kolizyjne skrzyżowania, które z czasem stały się zmorą całej gierkówki. Inwestycja obejmowała jeszcze budowę licznych punktów gastronomicznych, parkingów i stacji benzynowych.

Wydanie decyzji o budowie gierkówki nastąpiło 23 kwietnia 1973 roku, natomiast oficjalne otwarcie miało miejsce już 11 października 1976 roku, czyli prawie 3 miesiące przed planowanym zakończeniem budowy. Oddanie drogi przed terminem było w dużej mierze zasługą wojska, które czynnie wsparło budowę trasy. Dla podkreślenia tego faktu drogę nazwano Trasą Czynu Żołnierskiego, o czym informował pomnik wzniesiony w okolicy Piotrkowa.

Wówczas gierkówka miała długość 239 km i prowadziła nie bezpośrednio do Katowic, a do Będzina. Brakujący odcinek do stolicy Górnego Śląska oddano dla kierowców dopiero w 1984 roku. Na całej trasie ustalono limit prędkości do 100 km/h, chociaż fragment Piotrków Trybunalski-Częstochowa teoretycznie był przystosowany do rozwijania 120 km/h. W okolicach skrzyżowań zmniejszono go do 70 km/h. Te miejsca szczególnie upodobali sobie policjanci z radarami. Drogę przeważnie poprowadzono tak, by omijała większe miasta i miejscowości, stając się ich obwodnicami. Jedynym dużym miastem, którego nie ominęła gierkówka, została Częstochowa.

Czym się wyróżniała gierkówka?

Gierkówka była pierwszą w Polsce drogą szybkiego ruchu oraz trasą, przy budowie której posłużono się niespotykanymi dotychczas technologiami, np. komputerami (podczas prac projektowych) i zachodnimi maszynami drogowymi. Wybudowanie drogi Warszawa-Katowice łącznie kosztowało 4 mld złotych. W jej ramach powstało m.in. 4,5 km wiaduktów i mostów. W inwestycję zaangażowało się 7 ministerstw i 60 podwykonawców, a na uroczystym otwarciu nie zabrakło najwyższych władz PRL.

Jak dzisiaj wygląda gierkówka?

Gierkówkę stopniowo zastępowano nowymi drogami szybkiego ruchu. Najpierw wybudowano nowoczesną „ekspresówkę” S8 od Warszawy do Piotrkowa Trybunalskiego i autostradę A1 od Częstochowy do konurbacji górnośląskiej. Niedawno oddano kierowcom brakujący fragment autostrady A1 od Piotrkowa do Częstochowy i tym samym w użytku pozostają już tylko niewielkie fragmenty gierkówki, przejmujące głównie ruch lokalny (zlokalizowane m.in. w Częstochowie).