Istnieje duże prawdopodobieństwo, że w swojej karierze każdy kierowca choć raz dostanie mandat. Warto więc wiedzieć, w takich formach występuje mandat, jak wyglądają możliwości odwołania się lub anulowania mandatu, kiedy należy go opłacić i co grozi, gdy mandat nie zostanie opłacony.
Wytyczne kodeksu drogowego można złamać na wiele sposobów. Czasami zupełnie nieświadomie. Wystarczy zaparkować w zbyt małej odległości od skrzyżowania czy ustawiając na chodniku zostawić pieszym zbyt małą przestrzeń. Za wszelkie niezgodnie z prawem zachowania kierowcy grozi kara. Aby jej wymierzaniem nie musiały zajmować się sądy, w kodeksie postępowania o wykroczenia stworzono reguły rządzące postępowaniem mandatowym. Warto pamiętać, że w drodze specjalnej, a do tego dość prostej procedury mandatu nie nakłada się grzywny za wykroczenia, za które należałoby orzec środek karny. Mandat na kierowcę może nałożyć nie tylko policja, ale również straż miejska czy leśna.
Prawo wyróżnia trzy typy mandatów:
– gotówkowy – ukarany otrzymuje go od funkcjonariusza po uiszczeniu grzywny, a staje się prawomocny w momencie opłacenia
– kredytowany – ukarany otrzymuje go za potwierdzeniem odbioru i w tym momencie mandat staje się prawomocny
– zaoczny – zostaje pozostawiony w miejscu, z którego sprawca będzie mógł go odebrać, a staje się prawomocny w momencie opłacenia
Niemal wszyscy kierowcy spotkają się z mandatem kredytowanym. Forma gotówkowa jest przewidziana dla osób czasowo przebywających w Polsce lub nie mających w niej stałego miejsca zamieszkania lub pobytu. Mandat zaoczny jest przewidziany w sytuacji, gdy sprawcy wykroczenia nie zastano w miejscu jego popełnienia, ale ma wątpliwości, kto naruszył prawo. W takich sytuacjach mandat pozostawia się w takim miejscu, by sprawdza mógł go niezwłocznie odebrać. Z reguły występuje jednak cień wątpliwości odnośnie sprawstwa, więc policja czy straż miejsca zostawiają np. za wycieraczką kartkę z wezwaniem na komendę lub druk w którym można wskazać sprawcę.
Redakcja poleca: Aktualny taryfikator mandatów na 2023 rok. Ile zapłacisz za wykroczenie?
W postępowaniu mandatowym, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, funkcjonariusz uprawniony do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego może ją nałożyć jedynie, gdy schwytano sprawcę wykroczenia na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia. W przypadku stwierdzenia popełnienie wykroczenia, w szczególności za pomocą przyrządu kontrolno-pomiarowego lub urządzenia rejestrującego, a sprawca nie został schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem, i nie zachodzi wątpliwość co do sprawcy czynu, nałożenie mandatu może nastąpić w ciągu 60 dni od dnia ustalenia sprawcy. Procedura nałożenia mandatu w przypadku zdjęcia z fotoradaru może zająć nawet 180 dni.
Nakładający grzywnę funkcjonariusz jest obowiązany wskazać jej wysokość, określić zachowanie stanowiące wykroczenie, czas i miejsce jego popełnienia oraz kwalifikację prawną, a także poinformować sprawcę wykroczenia o prawie odmowy przyjęcia mandatu karnego i o skutkach prawnych takiej odmowy, czyli skierowania sprawy do sądu (dzieje się tak również, gdy nie zostanie opłacony mandat zaoczny). Co istotne, samo pouczenie nie może mieć formy zastraszenia czy wymuszenia przyjęcia mandatu.
Jeżeli sprawa ma znaleźć finał w sądzie, wyraźnie zaznaczmy, by funkcjonariusz podał we wniosku o ukaranie wskazaną przez nas przyczynę odmowy, która może mieć znaczenie dla sprawy. Warto również pamiętać, że sąd ma znacznie większą swobodę w nakładaniu kary – obwiniony może być ukarany karą surowszą, niż zaproponowana w trybie mandatowym.
Odwołanie czy anulowanie mandatu
Warto dwa razy zastanowić się, czy chcemy przyjąć mandat. Powód jest prosty – złożenie podpisu sprawia, że mandat staje się prawomocny. W takiej sytuacji, jeżeli stwierdzimy, że mandat został na nas niesłusznie nałożony, jedynym rozwiązaniem jest ubieganie się o uchylenie prawomocnego mandatu. Mandat prawomocny podlega uchyleniu, jeżeli został nałożony za czyn, który nie jest zabroniony, został popełniony w stanie wyższej konieczności czy przez osobę mającą mniej niż 17 lat. Uchylenie następuje z urzędu albo też na wniosek ukaranego złożony w zawitym terminie 7 dni od daty uprawomocnienia się mandatu. Organem uprawnionym do uchylenia prawomocnego mandatu karnego jest sąd właściwy do rozpoznawania sprawy, na którego obszarze działania grzywna została nałożona.
Mandat, nawet kredytowany, można opłacić tuż po jego nałożeniu, jeżeli np. w radiowozie znajduje się terminal płatniczy. W innych sytuacjach na uregulowanie należności mamy 7 dni od daty przyjęcia mandatu. Drobne spóźnienie nie jest poważnym problemem. Poważne uruchamia proces mający na celu ściągnięcie należności w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. A tu spektrum możliwości jest spore – od blokady konta po wizytę komornika.
