Prawo do przeprowadzenia kontroli drogowej i ukarania kierowcy mają nie tylko policjanci, ale także inne służby mundurowe. Sprawdź, jakie uprawnienia posiadają poszczególne formacje i od kogo można otrzymać mandat.
Zdecydowana większość mandatów za wykroczenia popełniane przez kierowców wydawana jest przez policję. Organ ten co do zasady ma dbać o bezpieczeństwo na drogach i karać osoby nieprzestrzegające obowiązujących przepisów. A co z pozostałymi służbami mundurowymi? Wiele z nich również posiada rozległe, określone ustawowo uprawnienia, z których istnienia znaczna część osób nie zdaje sobie sprawy. Wyjaśniamy, kto i w jakich sytuacjach może zatrzymać kierowcę, przeprowadzić kontrolę drogową, a także nałożyć mandat.
Policja – mandat, uprawnienia do karania kierowców
Policja to formacja, z którą zetkniemy się na drogach definitywnie najczęściej. Posiada najszersze uprawnienia ze wszystkich służb mundurowych. Policjanci mogą sprawdzać stan techniczny samochodu, dokumenty kierowcy i auta, mierzyć prędkość pojazdu czy badać trzeźwość osoby za kierownicą. Gdy uznają to za koniecznie, skontrolują także przewożony przez nas bagaż oraz zweryfikują obecność obowiązkowego wyposażenia.
Policja ma prawo nakładać mandaty za wszelkiego rodzaju wykroczenia popełnione w ruchu drogowym – dokładną wysokość grzywien określa taryfikator. Maksymalna kwota, jaką może wypisać funkcjonariusz to 2500 zł, a w przypadku recydywy nawet 5000 zł. Zatrzymanie kierowcy powinno mieć miejsce w ściśle określonych okolicznościach. W przypadku policjanta:
- Umundurowanego – może on zatrzymywać kierowcę nawet bez wykorzystania radiowozu, w każdym miejscu i o każdym czasie. Za dnia funkcjonariusz daje odpowiedni sygnał do zatrzymania auta tzw. lizakiem lub ręką, zaś w nocy emitującą światło czerwone/odblaskową tarczą bądź latarką.
- Bez munduru – ma prawo zatrzymać zmotoryzowanego przez całą dobę, jednak tylko na obszarze zabudowanym i pod warunkiem korzystania z tzw. lizaka, czyli specjalnej tarczy do zatrzymywania pojazdów. W nocy nieumundurowany policjant musi korzystać z tarczy wyposażonej w światło odblaskowe lub emitującej światło czerwone bądź świecącej na czerwono latarki.
Aktualny taryfikator mandatów na 2022 roku
Straż miejska – mandat, uprawnienia do karania kierowców
Straż miejska również posiada prawa dotyczące prowadzenia działań wobec ignorujących przepisy kierowców, jednak są one nieco ograniczone. Gdy istnieje podejrzenie, że osoba prowadząca samochód jest nietrzeźwa, funkcjonariusze straży miejskiej i tak muszą wezwać na miejsce patrol policji. Strażnicy mogą za to nałożyć zgodny z taryfikatorem mandat m.in. za:
- łamanie przepisu o zakazie zatrzymywania się lub postoju;
- łamanie przepisu o zakazie ruchu;
- przekraczanie dopuszczalnego nacisku na jedną oś;
- niestosowanie się do zasad dotyczących ruchu motorowerów, rowerów, hulajnóg elektrycznych czy innych urządzeń transportu osobistego.
Więcej na temat mandatu od straży miejskiej
Inspekcja Transportu Drogowego – mandat, uprawnienia do karania kierowców
Uprawnienia ITD są niemal tak rozległe, jak policji. Inspektorzy mogą skontrolować każdy pojazd, jako że ich głównym zadaniem jest dozór nad transportem drogowym, zarówno w postaci przewozu osób, jak i towarów. Kierowca samochodu osobowego może zostać zatrzymany i otrzymać mandat, gdy jego wykroczenie zostało zarejestrowane poprzez system radarów, kamerę lub ręczny miernik prędkości. Grzywna nieuchronna jest również w sytuacji rażącego naruszenia przepisów bądź spowodowania szczególnego zagrożenia bezpieczeństwa. Najczęściej wystawiane przez ITD mandaty to kary za:
- przekraczanie dozwolonej prędkości;
- prowadzenie pojazdu bez uprawnień;
- prowadzenie auta bez wymaganych świateł;
- utrudnianie ruchu;
- ignorowanie sygnałów i znaków;
- niewskazanie sprawcy zarejestrowanego wykroczenia.
Organ wyposażony jest ponadto w urządzenia do badania jakości spalin czy pomiaru wagi pojazdu, może także zbadać auto pod kątem stanu technicznego.
Inspekcja Środowiska – mandat, uprawnienia do karania kierowców
Uprawnienia tych służb są specyficzne i obejmują zatrzymanie oraz ukaranie mandatem kierowcy przewożącego niebezpieczne, zagrażające środowisku odpady. W praktyce interwencja tego rodzaju odbywa się zazwyczaj w asyście policji i to ta służba nakłada grzywnę za wykroczenia drogowe.
SOP/CBA/ABW – mandat, uprawnienia do karania kierowców
Służby te posiadają uprawnienia do zatrzymania samochodu, a także wydania polecenia usunięcia pojazdu z miejsca postoju. Funkcjonariusze nie mogą wypisywać mandatów, współpracują zatem często z policją, która to może nałożyć grzywnę.
Straż Leśna/Straż Parku – mandat, uprawnienia do karania kierowców
Jak sama nazwa wskazuje, organ obejmuje obszarem nadzoru las lub park. Strażnicy mają prawo zatrzymać samochód, który zaparkował bądź porusza się po drodze znajdującej się na którymś z wymienionych obszarów. Uprawnienia obejmują ponadto sprawdzenie dokumentu tożsamości czy kontrolę przewożonego bagażu. Co ważne, zatrzymania może dokonać jedynie umundurowany strażnik w oznakowanym radiowozie. Warto pamiętać również, że formację nie obejmują zapisy taryfikatora, a nałożona grzywna może wynieść do 1000 zł.
Straż Graniczna – mandat, uprawnienia do karania kierowców
Straż Graniczna ma niemal takie same uprawnienia jak policja. Są to:
- zatrzymywanie kierowców na obszarze całego kraju;
- kontrola przewożonego bagażu;
- sprawdzanie odpowiednich dokumentów (prawo jazdy, dowód rejestracyjny, OC);
- kontrola prędkości i trzeźwości;
- wystawianie mandatów.
Co jednak ważne, kontrolę drogową może przeprowadzić jedynie umundurowany funkcjonariusz w oznakowanym radiowozie.
Straż Pożarna – mandat, uprawnienia do karania kierowców
Uprawnienia strażaków w żaden sposób nie dotyczą zwykłych obywateli – nie mają oni możliwości wypisania mandatu nawet w sytuacji blokowania drogi dojazdu do pożaru lub innego zdarzenia przez niewłaściwie zaparkowany samochód. Straż Pożarna ma jedynie prawo do karania zarządców osiedli, którzy nie zapewnili odpowiedniego dojazdu wozów pożarniczych do budynków.
Żandarmeria Wojskowa – mandat, uprawnienia do karania kierowców
Możliwe do wykonywania przez żandarmów czynności to:
- kierowanie ruchem;
- czuwanie nad porządkiem na drogach wraz z policją;
- zatrzymywanie pojazdu, aby policjant mógł przeprowadzić kontrolę.
Poza tymi czynnościami, wszystkie uprawnienia Żandarmerii Wojskowej dotyczą kontroli wojskowych. Żandarmi mogą zatrzymać kierowcę. Jeśli jednak ten oświadczy, że jest cywilem – muszą pozwolić mu kontynuować podróż lub w razie potrzeby zadzwonić na policję.
Urząd Morski – mandat, uprawnienia do karania kierowców
Organ ten nie posiada uprawnień do legitymowania obywateli ani nakładania na nich mandatów. Pracownicy Urzędu Morskiego odbywają jednak regularne patrole po pasie nadbrzeżnym wraz z policją. Przyłapanie na jeździe po pasie technicznym może spowodować, że kierowca zostanie ukarany przez sąd, a sama kwota grzywny wyniesie nawet 5 000 zł.
Służba Celno-Skarbowa – mandat, uprawnienia do karania kierowców
Funkcjonariusze posiadają uprawnienia zbliżone do Straży Granicznej, jednak w praktyce ich nie wykorzystują. Służba Celno-Skarbowa zajmuje się przede wszystkim kontrolą przewożonego bagażu, paliwa i dokumentów. Wystawia mandaty, jednak niezwiązane z wykroczeniami ruchu drogowego.
Służba Ochrony Kolei – mandat, uprawnienia do karania kierowców
Działanie tego organu ogranicza się do obszarów kolejowych. Pracownicy Służby Ochrony Kolei mogą nakładać kary na kierowców jedynie za specyficznego rodzaju wykroczenia, w tym:
- wjazd na tory podczas zamykania się rogatek lub palącego się czerwonego światła;
- blokowanie torów kolejowych;
- niestosowanie się do znaków i sygnałów na terenach kolejowych.
SOK to kolejna służba mundurowa, która nie korzysta z taryfikatora, a kwota grzywny może sięgnąć łącznie nawet 1000 zł.
