Termostat to prosta i tania część, której awaria może mieć opłakane skutki. Czym jest termostat i jakie są objawy uszkodzenia tego elementu?
Silnik w trakcie pracy w naturalny sposób wytwarza ciepło. Jest ono pożądane przez pierwsze minuty od uruchomienia jednostki napędowej: wraz z rozgrzewaniem silnika temperatury nabiera m.in. olej, zapewniając optymalne warunki smarowania jego wewnętrznych podzespołów. Po niedługim czasie silnik pracowałby jednak pod zbyt dużymi obciążeniami termicznymi i zacząłby się przegrzewać, a w konsekwencji uległby całkowitemu zatarciu. By temu zapobiec, w samochodach instalowane są układy chłodzenia, utrzymujące wartość temperatury jednostki napędowej we właściwych parametrach. Dzieje się to dzięki krążącemu w układzie płynowi chłodzącemu, który przemieszcza się w dwóch obiegach – krótkim i długim. Urządzeniem regulującym przepływ płynu pomiędzy nimi jest właśnie termostat.
Czym jest termostat i jaką rolę pełni w samochodzie?
Termostat jest niewielkim urządzeniem zbudowanym z cienkiej, mosiężnej blachy i wyposażonym w specjalny zawór, który pod wpływem temperatury otwiera się, wpuszczając gorący płyn chłodzący (po osiągnięciu ok. 95°C) do chłodnicy. Tam, rzecz jasna, ulega on wychłodzeniu o ok. 20°C, dzięki czemu silnik dalej pracuje w odpowiednich warunkach termicznych. Owe „przekazanie” cieczy do chłodnicy jest przejściem z małego obiegu płynu chłodniczego na duży. Zanim to się stanie, tj. podczas nagrzewania silnika, płyn krąży jedynie po jednostce napędowej (bloku i głowicy) z nagrzewnicą w małym obiegu. W momencie osiągnięcia granicznej granicy bezpiecznej temperatury, termostat wpuszcza płyn do dużego obiegu uzupełnionego o chłodnicę (z wyłączoną nagrzewnicą). W dalszych partiach proces ulega powtórzeniom w taki sposób, by jednostka napędowa nie była zarówno niedogrzana, jak i przegrzana.
Rodzaje awarii termostatu i ich objawy
Termostat pozostaje zatem stosunkowo prostym, ale i precyzyjnym urządzeniem wrażliwym na wszelkiego rodzaju zabrudzenia. Niewiele potrzeba, by jego zawór zwyczajnie się zaciął i uniemożliwił przejście z małego obiegu cieczy na duży. Termostat może się zablokować w obydwu pozycjach, tj. zamkniętej i otwartej. Żadna nie służy kondycji jednostki napędowej, ale „z dwojga złego” lepiej, by pozostał on otwarty – wtedy płyn chłodniczy będzie cały czas krążył w dużym obiegu i silnik nie zdoła nabrać odpowiedniej temperatury (albo „da radę” w mieście, ale szybko spadnie ona po wyjeździe poza teren zabudowany). Wzrośnie wtedy zużycie paliwa i pogorszy się skuteczność ogrzewania, ale przynajmniej nie dojdzie do przegrzania silnika – bezpośredniego efektu zablokowania termostatu w pozycji zamkniętej. Po czym poznać, że silnik zaczyna się „gotować”? Po rosnącej wskazówce temperatury płynu chłodniczego, a jeśli nie zdołamy w porę zgasić jednostki napędowej, spod maski buchną kłęby pary wodnej.
Jakie są objawy uciekającego płynu chłodzącego?
Zamknięty/otwarty termostat – tak źle, i tak niedobrze
Taki stan rzeczy stawia już na szali dalszą żywotność silnika, a przy zablokowaniu termostatu w pozycji zamkniętej wystarczy niewielki dystans, by jednostka nie była w stanie odpowiednio odprowadzić ciepła i ulec całkowitej destrukcji. Nie oznacza to, że można bagatelizować objawy otwartego termostatu, czyli utrzymującą się wskazówkę poniżej 90°C (nawet po przejechaniu dłuższego dystansu). Niedogrzany silnik nie ma zapewnionych optymalnych warunków pracy (krąży po nim zbyt zimny, a zarazem gęsty olej) i z pewnością zaszkodzi mu to na dłuższą metę.
Jakie są przyczyny przegrzewania silnika?
Jak sprawdzić termostat?
Przy odrobinie umiejętności manualnych poprawność działania można łatwo sprawdzić. Najpierw jednak trzeba wyjąć go z silnika: zwykle znajduje się przy pompie wody, w górnej części głowicy. Nim do tego przystąpimy, poczekajmy, aż jednostka napędowa ostygnie i uprzednio spuśćmy ok. litr płynu, by nie ubyło go na drodze wycieku. Demontaż termostatu oznacza również konieczność wymiany przylegającej do niego uszczelki. Gdy już go wyjmiemy, wystarczy go wrzucić do gorącej wody i zobaczyć, czy jego zawór się porusza. Doskonale obrazuje to poniższy filmik:
Z uwagi na niewielkie koszty nowego termostatu (od kilkunastu do ok. 200 zł), starego nie opłaca się naprawiać. Radzimy jednak nie oszczędzać i przebierać wśród markowych przedmiotów (Vernet, Behr, Wahler), by nie trafić na wątpliwej jakości zamiennik. Nim zamontujemy nowy termostat, oczyśćmy miejsce jego styku z silnikiem z wszelkich zanieczyszczeń.
Płyn chłodniczy czy koncentrat płynu do chłodnic – co jest zdrowsze dla silnika?
