Procedura wydaje się prosta – pomiar prędkości, okazanie wyniku kierowcy, nałożenie mandatu, jeżeli doszło do złamania prawa. Problem w tym, że to nie takie proste.
Wskazania każdego urządzenia pomiarowego mogą być obarczone błędem, a przecież prawo nakazuje rozpatrywać wszelkie niejasności na korzyść podejrzanego. Sprawa nie jest zresztą nowa – wątek dokładności pomiaru i uwzględniania ewentualnego marginesu błędu był podnoszony w mediach wielokrotnie. Wcześniej nie było jednak dla kierowców aż takim problemem, jak obecnie. Mandaty były znacznie niższe, nie przewidywano surowszego karania recydywistów, punkty karne traciły ważność po roku, a do tego można było je redukować w ramach kursów.
W ubiegłym roku prawo uległo jednak zmianie. Część kierowców, którzy poczuli się niesłusznie ukaranymi wystąpiła z prośbą o pomoc do Rzecznika Praw Obywatelskich. W piśmie skierowanym do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji (jego pełna treść jest dostępna tutaj) RPO napisał, że „wnioskodawcy podnoszą, że niezasadne i nieracjonalne jest karanie kierowców za przekroczenie dozwolonej prędkości nawet o 1 km/h. Wskazują nadto, że błąd pomiaru zarówno urządzeń mierzących prędkość stosowanych przez Policję i inne służby (w tym fotoradarów), jak i wskaźników prędkości w samych pojazdach, obejmuje 3 km/h, zaś w szczególnych sytuacjach błąd pomiaru wynosić może nawet do 10 km/h. Sygnalizowany problem dotyczy de facto niedostrzeżonego problemu błędu pomiaru, tzw. „marginesu tolerancji błędu”, czy też „marginesu technicznego”. W takich sytuacjach, obwiniony może (tak, jak i w innych przypadkach przekroczenia dopuszczalnej prędkości) wyłącznie odmówić przyjęcia mandatu. Jedynie bowiem przed sądem, w drodze przeprowadzonego postępowania dowodowego, może dowodzić, że doszło do błędu pomiaru”.
W artykule 21 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 17 lutego 2014 r. w sprawie wymagań, którym powinny odpowiadać przyrządy do pomiaru prędkości pojazdów w kontroli ruchu drogowego, oraz szczegółowego zakresu badań i sprawdzeń wykonywanych podczas prawnej kontroli metrologicznej tych przyrządów pomiarowych, które wydano na podstawie art. 9a ustawy z dnia 11 maja 2001 r. Prawo o miarach, wskazano, że błąd pomiarowy podczas badań i sprawdzeń poza laboratorium wynosi:
a) ± 3 km/h – dla prędkości do 100 km/h,
b) ± 3% wartości mierzonej – dla prędkości powyżej 100 km/h.
Jeżeli więc na radarze wyświetli się wynik 53 km/h, możliwe jest, że pojazd jechał zarówno z prędkością 50 km/h, jak i 56 km/h. Prawo stanowi jednak, żeby wątpliwości rozpatrywać na korzyść podejrzanego.
Co więcej – przy zmierzonych przekroczeniach o 31 km/h nieuwzględnienie błędu pomiarowego skutkuje nałożeniem wysokiego mandatu i wejściem w zakres przekroczeń prędkości, które przy kolejnym wykroczeniu będą skutkowały traktowaniem kierowcy jako recydywisty bądź, natomiast o 51 km/h w obszarze zabudowanym – zatrzymaniem prawa jazdy.
RPO wskazał, że prawo, które co do zasady uzasadnia wymierzenie sankcji za wykroczenie drogowe powinno zawierać także gwarancje rozstrzygania wątpliwości na korzyść obwinionego i to już w momencie ujawnienia przez uprawniony organ potencjalnego wykroczenia drogowego. Co prawda zawsze istnieje możliwość odmowy przyjęcia mandatu, ale – w ocenie RPO – w świetle adresowanego do potencjalnych obwinionych przekazu, zniechęcającego do korzystania z tej drogi, kara wymierzana przez sąd może być znacznie dolegliwsza od nałożonego mandatu. Ponadto rozstrzyganie spraw o przekroczenie prędkości i kwestię błędu pomiarowego stanowiłoby dodatkowe obciążenie sądów, a także biegłych, powoływanych do opiniowania kwestii błędu pomiarowego.
Pozostaje trzymać kciuki za szybkie rozwianie wszelkich wątpliwości. Jest to możliwe, co dowodzą procedury w krajach zachodniej części – np. w zdjęciach z fotoradarów przychodzących do kierowców z Niemiec czy Francji wskazana jest prędkość zmierzona oraz skorygowana o błąd pomiarowy – i to na podstawie drugiej nakładana jest kara.
