W dzisiejszych czasach samochodowy klakson jest oczywistością, ale w pierwszych automobilach stanowił płatny dodatek. Jak pokazuje przykład nowych modeli Skody, we współczesnych autach klakson jest testowany nawet pół miliona razy.
Gdy zajrzeć do archiwów dźwiękowych i posłuchać nagrań z np. międzywojennej Warszawy, uwagę zwracałoby pewnie częste trąbienie, które bardziej przypomina ulice Włoch albo nawet Azji. Powód był prosty – w ówczesnych szkołach nauki jazdy mówiono kierowcom, by nie zapominali o trąbieniu przed każdym skrzyżowaniem. Co więcej, natrąbienie na pieszego uchodziło wtedy – przeciwnie niż dziś – za… uprzejmy gest.
Stosowane niegdyś trąbki korespondowały z klasą pojazdu – bardziej luksusowe samochody miały eleganckie, polerowane trąbki, przypominające instrumenty orkiestrowe. Aby ich użyć, kierowca musiał po prostu ścisnąć palcami gumową gruszkę. Trąbkę montowano w pobliżu deski rozdzielczej, a nad przednim zderzakiem lub bezpośrednio pod szybą czołową umieszczano pudło rezonansowe. Początkowo gruszka znajdowała się poza kabiną, podobnie jak dźwignia zmiany biegów i hamulec ręczny, ale gdy kierowcy (i pasażerowie) zaczęli domagać się lepszej ochrony przed warunkami atmosferycznymi, przeniesiono ją na deskę rozdzielczą. Posłuchaj, jak brzmi klakson w wiekowych automobilach:
Klakson nie stanowił jednak wyposażenia seryjnego pierwszych automobili. Laurin & Klement Voiturette A, pierwszy samochód w historii Skody, homologowany w styczniu 1906 roku, był standardowo oferowany z zestawem narzędzi, ale klakson, światła i dach wymagały już dopłaty. Wraz z rosnącą popularnością samochodów oraz ich prędkości, zwłaszcza na ulicach większych miast, klaksony stały się nieodzownym elementem wyposażenia. Dźwięk klaksonu stał się symbolem tamtych czasów, a niektórzy czescy jazzmani występujący w nocnych klubach podobno używali nawet klaksonu jako dodatkowego instrumentu muzycznego. Posłuchaj klaksonu Skody Superb 4000 z lat 30.:
Jeszcze przed I wojną światową do użytku zaczęły wchodzić nowoczesne klaksony elektromechaniczne. Zamiast mechanicznej krzywki, która wprawiała w drgania metalową membranę, stosowano w nich trwalszy i mniej zawodny elektromagnes. Urządzenie w 1908 roku opatentował Miller Reese Hutchison, który był później głównym inżynierem Thomasa Alvy Edisona. Poniżej – dźwięk klaksonu Skody 1000 MB z lat 60.:
Sam termin „klakson” pochodzi od założyciela firmy Lovell-McConnell Manufacturing Company, która kupiła prawa do urządzenia, oraz od nazwy przedsiębiorstwa Klaxon Signals Ltd z Oldham w Anglii, które odegrało kluczową rolę w jego powszechnym użyciu w Wielkiej Brytanii i jej kolonialnym imperium. Słowo klakson ma swoje korzenie w starożytnym greckim słowie klazō, oznaczającym „krzyczę”. Projektanci mieli jednak do rozwiązania poważny problem: brak prądu. Samochody w tamtym czasie nie miały dynama i akumulatorów. Klakson potrzebował więc własnej baterii.
Na kontynencie europejskim pionierem w rozwoju klaksonu była niemiecka firma Roberta Boscha, z którą panowie Laurin i Klement – założyciele firmy, która przyczyniła się do powstania marki Skoda – mieli kontakt już na początku XX wieku. Jednak dopiero po pierwszej wojnie światowej patent elektrycznego klaksonu firmy Bosch z 1914 r. znalazł praktyczne zastosowanie. Z czasem firma opracowała kilka rodzajów klaksonu i do dziś jest ich popularnym dostawcą.
Na przestrzeni lat zmienił się sposób obsługi klaksonu. Niegdyś aktywowało się go chromowanym pierścieniem na kierownicy lub dodatkową dźwignią przy kolumnie. Teraz praktycznie oczywiste jest zlokalizowanie włącznika w obudowie poduszki powietrznej. Tak brzmią klaksony dwóch kolejnych modeli Skody – 120 i Favorit:
Jak podkreśla Lukáš Bačkovský z centrum rozwoju Skody w Mladej Boleslavi, zasada działania elektromechanicznego klaksonu pozostaje zasadniczo niezmieniona od ponad 100 lat. Nadal dominuje klasyczna konstrukcja oparta na zasadzie przetwornika elektromagnetycznego. Specjalista wyjaśnia: „Dźwięk jest przenoszony przez mechaniczny przełącznik na metalową membranę. Ton można regulować w pewnym zakresie za pomocą śruby. Płyta rezonansowa jest zamocowana przed membraną, która wpada w wibracje dzięki zworce uderzającej w rdzeń elektromagnesu. Klakson jest zawsze montowany w przedniej części samochodu na osobnym wsporniku, aby jego częstotliwość była oddzielona od struktury nadwozia”.
Rozwój techniczny klaksonów oraz rosnące wymagania dotyczące ich niezawodności i trwałości widać po liczbie cykli pracy wykorzystywanych do testowania tych urządzeń w modelach Skody. „W 1976 r. klakson w Skodzie 100 musiał wystarczyć na 50 000 próbnych użyć; ćwierć wieku później elektromechaniczny klakson w Skodzie Fabii musiał już wytrzymać dwa razy więcej cykli”. Lukáš Bačkovský dodaje: „Obecna całkowicie elektryczna Skoda Enyaq iV, przeznaczona dla europejskich klientów, musi wytrzymać 150 000 cykli, podczas gdy w wersji przeznaczonej na rynek indyjski klakson jest testowany pod kątem pół miliona użyć. Klaksony samochodowe w Indiach są bowiem w niemal ciągłym użyciu w Indiach. Badanie przeprowadzone na głównych skrzyżowaniach w indyjskich miastach wykazało, że klakson rozlega się tam co trzy sekundy”. Posłuchaj klaksonu w Skodzie Enyaq iV:
Ostrzegawczy dźwięk klaksonów samochodowych przez ponad 100 lat stopniowo stabilizował się na różnych rynkach oraz wśród konkurencyjnych marek i modeli i często składa się z dwóch jednoczesnych tonów o częstotliwości od 400 do 500 Hz. To częstotliwość, która jest łatwo wykrywana przez ludzki słuch i generalnie kojarzy się z sygnałami ostrzegawczymi. To, co wciąż podlega rozwojowi i regulacji, to ciśnienie akustyczne, czyli głośność. Mierzy się je w odległości 7 m przed pojazdem, gdzie wynosi ponad 87 decybeli, zgodnie z przepisami określonymi w Europie.
Uwaga programistów i techników skupia się zatem bardziej na optymalizacji wewnętrznej konstrukcji i zastosowanych materiałów. W nowych modelach stosuje się plastikowe końcówki membrany. To tak zwany ślimak, który kieruje dźwięk w wybrane miejsce. Pożądanym efektem jest brzmienie, które spełnia podstawową funkcję klaksonu: ostrzega przed niebezpieczeństwem, a tym samym może pomóc zapobiegać wypadkom.
